U Savetu bezbednosti UN 8. septembra je održana sednica na temu isporuke zapadnog oružja Ukrajini. U uvodnom delu sednice, Dragana Trifković direktor Centra za geostrateške studije, govorila je o oružju koje je za vreme rata u Jugoslaviji dopremano na ratište, poredeći to sa sadašnjom situacijom u Ukrajini. U nastavku možete da pročitate ceo govor Dragane Trifković. Poštovani predsedavajući,

gospođe i gospodo, uvaženi članovi Saveta bezbednosti,

Želim na početku da izrazim posebno poštovanje prema ovom visokom telu svetske organizacije i da Vam se zahvalim na mogućnosti obraćanja, što istovremeno smatram velikom odgovornošću za svaku izgovorenu reč.

Kada govorimo o ratu u Ukrajini, veoma je važno da ga posmatramo konsekvento i da uzmemo u obzir argumente obe zaraćene strane. Veliku zabrinutost izaziva činjenica da se često mogu čuti samo optužbe koje nisu potkrepljene argumentima, a još manje dokazima.

Pogled na rat nekoga ko je iz Srbije i ko je preživeo i spoznao specijalne metode ratovanja, može da se razlikuje od mnogih drugih koji nemaju to iskustvo. Zbog toga sam od početka rat u Ukrajini smatrala hibridnim ratom i poredila ga sa onim koji je vođen na teritoriji bivše Jugoslavije devedesetih godina prošlog veka, u pogledu spoljnog uticaja pripreme rata do direktnog i indirektnog učešća u ratu putem obuke i naoružavanja vojske, dovođenja dobrovoljaca, pa i komandovanja.

Navešću nekoliko najvažnijih primera:

Prvi je slučaj hrvatskog generala Špegelja, pripadnika JNA, koji je krijumčario oružje u Hrvatsku, naoružavao paravojne formacije i pripremao ih za napade na pripadnike JNA, još pre početka rata u Jugoslaviji.  U oktobru 1990. godine KOS je snimila razgovor Špegelja iz koga se jasno saznalo da je dobio pomoć od SAD za ove operacije. Rukovodstvo Hrvatske u dogovoru sa Slovenijom je ovakvim putem ilegalno uvezlo velike količine naoružanja iz bivših zemalja Varšavskog pakta poput Mađarske i Rumunije i tako naoružalo 100 000 pripadnika paravojnik formacija, koje su zatam krenule u napad na pripadnike regularne Vojske Jugoslavije.  Oružje je preko Mađarske, Austrije i Italije, dospelo u hrvatske luke na Jadranu, još pre početka jugoslovenskog sukoba.

Drugi primer je naoružavanje muslimana u Bosni i Hercegovini (1992-1995) od strane Saudijske Arabije, Avganistana, Turske, Irana i dr. koje se obavljalo preko Hrvatske, ali uz znanje i odobrenje američke administracije na čelu sa Džordžom Bušem, kasnije Bilom Klintonom. Bosanski muslimani su naoružavani i za vreme embarga. Probijanje embarga za neprijatelje Srba podstaknuto je i sastankom komandanata NATO-a i UNPROFOR-a 16. jula 1994. godine. Tada su se američki admiral Lejton Smit i francuski general Bertran de Laprel saglasili da je naoružavanje suseda Srbije velika obaveza. Najveći ustupak muslimanima je UNPROFOR-ovo dopuštanje da se hrvatske i muslimanske jedinice naoružavaju u uslovima embarga na uvoz oružja, a  kontrola naoružanja bila je njihov osnovni zadatak. Postoje dokazi da je čak oružje iz američke baze Ramštajn u Nemačkoj, bilo dostavljano muslimanskim snagama u Bosni.

Treći primer je naoružavanje Albanaca putem izazivanja pobune 1997. godine u kojoj je izneto oružje iz vojnih skladišta u Albaniji, a zatim prebačeno na teritoriju Kosova i Metohije i predato pripadnicima terorističke Oslobodilačke vojske Kosova. Treba napomenuti da su albanski separatisti sa Kosova, bez ikakvih posledica formirali zvaničnu Vojsku Kosova 2018 godine, protivno Rezoluciji Saveta Bezbednosti UN 1244 i da bez obzira na kršenje međunarodnog prava zemlje poput SAD, Velike Britanije, Turske i drugih obučavaju i naoružavaju ovu nelegalnu vojsku.

Danas u Ukrajini takođe možemo videti primere kako direktnog mešanja u sukob slanjem naoružanja od strane zapadnih zemalja, tako i korišćenje trećih zemalja za dostavu naoružanja Ukrajini. Nedavno se u Grčkoj srušio ukrajinski avion koji je poleteo iz Niša i koji je bio pun naoružanja.

Ovo naoružanje u Ukrajini ubija civilno stanovništvo ne birajući da li ono govori ukrajinskim ili ruskim jezikom. Centar za geostrateške studije kojim rukovodim, nedavno je uputio pismo Komitetu za ljudska prava UN, Savetu Evrope, Crvenom krstu i drugim institucijama i organizacijama koje se bave humanitarnim pravom. U sadržaju pisma navedene su sledeće činjenice.

„Evidentno je da ukrajinska vojska učestalo upotrebljava zabranjeno kasetno naoružanje, kojim gađa civilno stanovništvo na istoku Ukrajine. Upotreba ove vrste oružja protiv civila je u suprotnosti i sa samim ukrajinskim zakonodavstvom i sa Ženevskim konvencijama. Uvidom u situaciju na terenu utvrđeno je da je u periodu od aprila do jula ove godine Ukrajinska vojska u više navrata gađala Izjum kasetnim bombama, što je dovelo do smrti velikog broja civila.

U Donjeckoj oblasti 20. jula izvršeno je nekoliko raketnih napada sistemom HIMARS od strane Ukrajinske vojske na mesta Elenovka i Aleksandrovka. Napadi su izvršeni na civilne objekte i infrastrukturu. Zatim je u noći 29. jula izvršen ponovni udar Ukrajinske vojske na pritvor u mestu Elenovka, gde su se nalazili i ratni zarobljenici iz bataljona Azov. Kao rezultat poginulo je 51 ljudi, a ranjeno je 75.

Zatim je 30. jula Ukrajinska vojska gađala centar gusto naseljenog grada Donjecka, koji je prethodno bio razminiran i potpuno očišćen. Tom prilikom ukrajinske snage su koristile Uragan rakete NATO prizvodnje koje su pored standardnog razornog dejstva opremljene klaster municijom. Svaka od raketa sadržala je veliku količinu zabranjenih protivpešadijskih mina PMF-1 Lepestok. To je potpuno paralisalo grad i višednevno snabdevanje stanovnika hranom i vodom“.

Iz svega navedenog može se zaključiti da ukrajinska strana civile, ali i ratne zarobljenike, doživljava kao legitimne mete i da dejstvuje u cilju postizanja što većeg broja žrtava među njima, što se kosi sa svim ratnim pravilima i međunarodnim humanitarnim pravom.

Pored toga, oružje koje zapadne zemlje dostavljaju Ukrajini, u velikom broju slučajeva (20-30%) putem korumpiranih pripadnika SBU završava u trećim zemljama, često u rukama terorista. Ova činjenica dodatno povećava opasnost od dalje destabilizacije mnogih regiona. Postoje osnovane sumnje da je deo naoružanja iz Ukrajine već prebačen u Bosnu i Hercegovinu i na Kosovu i Metohiju,  područja koja godinama nakon završetka rata u Jugoslaviji, predstavljaju potencijalnu opasnost za izbijanje ponovnih sukoba. Postoje indicije o ponovnim pripremama nemira na Kosovu i Metohiji putem ekstremističkih struktura, kako bi se omogućilo povećanje prisustva NATO snaga na ovoj teritoriji.

Situacija danas je više nego opasna i hibridni rat preti da preraste u direktan sukob velikih razmera, što u uslovima savremene naoružanosti dovodi u pitanje opstanak i budućnost naše civilizacije. Na Savetu bezbednosti UN je velika odgovornost da spreči sukobe i omogući uspostavljanje mira i bezbednosti.

Prvi korak ka tome je  prestanak isporučivanja naoružanja Ukrajini od strane zapadnih zemalja i zatvaranje crnog tržišta oružja.

Neophodno je da se postavi pitanje pravne odgovornosti država koje prodaju oružje strani koja je učesnik aktuelnog konflikta. 

Hvala na pažnji.

Izvor-foto: Agencije i portali, security council un